Afgelopen maandag mocht ik Harmen Hidding interviewen. Harmen heeft op jonge leeftijd een CVA gehad. Als consulent seksuele gezondheid was ik benieuwd hoe er in het revalidatieproces aandacht is gegeven aan intimiteit én seks. Van tevoren vond ik het stiekem toch wel een beetje spannend, een relatief onbekende interviewen. Dat is toch even andere koek dan een coachgesprek aangaan of trainingen geven.
Iets later dan gepland wist Harmen mijn huis te vinden. Iedereen die Hilversum kent snapt wel waarom ;-).
Al snel waren we druk in gesprek. Over NAH, over trainingen geven, zijn werk als peercounselor maar natuurlijk ook welke vragen ik zou stellen in het interview. Ook om af te stemmen waar Harmen het wél maar belangrijker nog waar Harmen het niet over wilde hebben.
Zijn vorige relatie en echt de diepte ingaan qua seksuele problemen waren een no-go. En dat is helemaal OK. Als je vragen stelt over intimiteit én seks is het belangrijk om de grenzen van de zorgvrager goed te respecteren. De zorgvrager is hierin bepalend. Dat kan ik niet genoeg benadrukken.
“Ik lag op de grond en het was klaar”
Harmen vertelde dat hij op jonge leeftijd, 30 jaar, een zwaar CVA heeft gehad. Midden in de nacht zakte hij gewoon in elkaar. En werd met loeiende sirenes naar een stroke-unit gebracht. Waar hij een aantal dagen in coma lag. Er werd zelfs 2 nachten even gevreesd dat het niet meer goed zou komen.
Uiteindelijk belandde Harmen voor 6 maanden in het militaire revalidatiecentrum in Doorn, met een behoorlijk slechte diagnose en prognose.
“Ik kon mijn hoofd optillen, dat was het dan wel weer”
Met een hemiparese, linkszijdig verlamd en daarnaast rechter hemisfeerletsel in de basale kernen was de prognose niet gunstig. Harmen werd in Doorn binnengebracht zonder armfunctie, geen loopfunctie, zelfs de zit-rompbalans was niet aanwezig. Hij kon zijn hoofd optillen en dat was het dan wel weer.
Een rechter hemisfeerletsel in de basale kernen is in veel gevallen garantie voor cognitieve problemen. Oftewel problemen met denken, redeneren, formuleren, het wegvallen van remmingen, et cetera. Gelukkig heeft Harmen zelf geen cognitieve klachten overgehouden aan zijn beroerte en staat zoals hij zelf zegt zijn intellect en intelligentie nog fier overeind.
“Wat mij betreft redelijk succesvol het pand verlaten”
In het revalidatiecentrum heeft hij opnieuw leren zitten. Opnieuw leren lopen. En uiteindelijk heeft Harmen zoals hij het zelf zegt het pand redelijk succesvol verlaten. Wel is zijn armfunctie links nooit teruggekomen en doet hij alles met rechts. En loopt hij met aangepaste schoenen en een stok.
“Dus ja er is een relatie maar de gelijkwaardigheid is eigenlijk direct weg want je bent afhankelijk”
Op het moment van de CVA had Harmen een relatie en was zijn zoontje amper 6 maanden oud. Op mijn vraag hoe het ging op relatievlak gaf Harmen aan dat een heel jong zoontje ook al invloed heeft op de relatie. Een geboorte is een lifechanging event. En als je zo zwaar op de strokeunit komt en naar een revalidatiecentrum gaat heeft dat ook invloed. Je bent 100% afhankelijk van je omgeving. “Dus ja”, zegt Harmen, “er is een relatie maar de gelijkwaardigheid is eigenlijk direct weg want je bent afhankelijk. Dus je relatie wordt direct ingewikkeld”. Door zijn zware diagnose kwam de relatie op dat moment in het revalidatiecentrum niet aan de orde. De beginfase bestond uit overleven. De relatie was niet het meest belangrijke. Maar ook later in het revalidatieproces werd er geen aandacht besteedt aan de relatie.
“En ze zegt maar dan kan je ook seksueel actief worden op dat moment weer”
Op mijn vraag of er dan wel aandacht werd gegeven aan het seksueel functioneren kwam een verrassend antwoord. “Uhm. Ja.” Harmen had een goede relatie met zijn ergotherapeut Laura. En laat die nou het onderwerp erg belangrijk vinden. Yes! Eindelijk iemand. Harmen weet nog precies het moment waarop Laura erover begon. “Ze was bezig mijn arm en vingers uit een spasme te halen. En mijn arm door te bewegen waardoor er wat ontspanning kwam. Toen ze daarmee bezig was stelde Laura de vraag.”
“Harmen, je hebt voor het eerst weekendverlof hé? Dan ga je thuis slapen” En ze zei: “Dan kan je ook seksueel actief worden op dat moment weer” En ze vroeg heel lief: “Heb je daar nog vragen over? Wil je daar nog dingen over weten?” Harmen waardeerde met name de manier waarop. Niet BAM, ze deed het heel mooi en niet te direct.
“Want als er al beleid over was heb ik daar niks van gemerkt”
Volgens Harmen kwam dit echt uit Laura zelf, vanuit haar eigen professie, vanuit haar eigen drive. Dan dat het beleid was vanuit het revalidatiecentrum. Want als er al beleid over was heeft hij daar niks van gemerkt.
Geen van de andere disciplines die Harmen heeft gezien is zover hij zich kan herinneren niet over relaties, intimiteit óf seks begonnen. Op dat moment was er ook niet echt de behoefte hiernaar. Zijn focus was op zijn herstel.
En ook al had Harmen op dat moment geen vragen over seks, de vraag van Laura vond hij geenszins vreemd. Prima juist. Helemaal omdat zij een behandelrelatie hadden waarin dat prima pasten.
Voor een zorgprofessional belangrijk om te weten ook al heeft iemand geen behoefte op dat moment om erover te hebben, wil dat niet zeggen dat de vraag als ongepast of raar wordt gevonden.
En een zorgvrager heeft natuurlijk altijd het recht om nee te zeggen op vragen over intimiteit en seks.
“Binnen 5 tot 10 minuten is het onderwerp gevallen”
Harmen wordt vaak als ervaringsdeskundige gevraagd voor lezingen en congressen van zorgprofessionals. Binnen 5 tot 10 minuten is het onderwerp intimiteit én seks gevallen. Hier kan ik als consulent seksuele gezondheid alleen maar heel blij van worden.
Tijdens zijn lezing hangt Harmen zijn verhaal op aan de piramide van Maslow. De eerste fase daarin is die van de fysiologische behoefte. Door op te sommen welke fysiologische behoeften een rol kunnen spelen tijdens een revalidatie of tijdens de chronische fase na het oplopen van een NAH. En dan wordt de vraag aan de zaal gesteld. Welke fysiologische behoefte mist er nog? Heel schuchter komt er soms een antwoord maar vaker is het angstvallig stil. Als er geen antwoord uit de zaal komt dan helpt Harmen een handje door te zeggen dat het 1 van de 2 onderwerpen is waar sommige hulpverleners van in paniek kunnen raken. Dan vallen er vaak wat meer kwartjes en komt het antwoord wat ongemakkelijk. We kunnen geruststellen dat er onder de zorgprofessionals nog een groot taboe rust op intimiteit én seks. Helaas.
Tip van Harmen hoe intimiteit én seks wel bespreekbaar te maken!
Wat ik merk als ik trainingen of lezingen geef. Dat wanneer het bespreekbaar maken of als er de wens is om het bespreekbaar te maken door de zorgprofessional dat ze het heel direct willen vragen. Heeft u op dit moment problemen met…..? Of spelen er op dit moment zaken? En dat is een hele directe vraag.
Als je dan wat jonger bent als zorgprofessional bijvoorbeeld als beginnend maatschappelijk werker of beginnend verpleegkundige dan kan ik mij voorstellen dat als er iemand van 45-50 voor je staat dat heel direct en lastig is. En dat het ook heel ongemakkelijk kan aankomen bij de zorgvrager.
Wat ik altijd probeer uit te leggen of wat mijns inziens een mooie aanvliegroute is als ik het puur even projecteer op NAH. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat (ik weet de cijfers niet precies uit mijn hoofd) gemiddeld 50% hulpvragen heeft betreffende seksualiteit en intimiteit. U hoeft er nog niet op te reageren maar mocht dat bij u het geval zijn dan wil ik tegen u zeggen dat ik er voor u ben. Dat u bij mij terecht kan voor vragen, dat geldt voor u, voor de partner als die erbij is. Want dan zeg je eigenlijk als het zo is bent u niet alleen. Het is niet raar want de helft van de groep waarin u op dit moment verkeert speelt met die problemen. Of worstelt met die problemen. En je includeert iemand in die groep. Het probleem wordt zo genormaliseerd. Je hebt die persoon niet direct aangesproken maar wel duidelijk gezegd, joh als het aan de orde is, is het niet vreemd.
Note van Nienke
Uiteraard zijn er heel veel aanvliegroutes om intimiteit én seks bespreekbaar te maken. Maar zoals Harmen zegt, iemand includeren in een groep is heel belangrijk. Als het ware het normaliseren van het mogelijke probleem. Dat is ook iets wat ik mijn trainingen en scholingen meeneem.
Zorg dat je een paar standaardzinnen hebt, waar jij je comfortabel bij voelt.
En oefening baart echt kunst.
Voor het volledige interview klik hier
Wil jij ook moeiteloos met jouw cliënten intimiteit én seks bespreekbaar maken? Voor meer informatie klik hier
